ستارگان تپنده یا تپ اختر

ستارگان تپنده یا تپندگان منابع رادیویی، برای نخستین بار در سال ۱۹۶۷ م. (۱۵۴۵ش.) توسط جوسلین بل (اکنون برنل) که همراه پروفسور آنتونی هویش در کمبریج کار می کرد، کشف گردید و از آن زمان تا کنون تعداد زیادی از آنها پیدا شده اند.

نخستین آن یک منبع رادیویی نامعلوم بود که علائم رادیویی به صورت تب یا ضربان در هر ۱/۳ ثانیه آن هم به صورت منظم شبیه ساعت، گسیل می داشت و علائم دیگر رادیویی را با فواصل یک دهم ثانیه و چند ثانیه می فرستاد. اخترشناسان در آغاز از این اشیای عجیب در حیرت بودند و بعضی از آنها تا آن حد از تصور پیش رفتند که این علائم را مصنوعی می دانستند. به عبارت دیگر، آنها تصور می کردند که ضربان های رادیویی علائمی بودند که از طرف تمدن های موجود در کهکشان ما به طرف ما فرستاده میشوند. این پدیده مشهور به LGM یا فرضیه مردان سبز کوچک شده است. اما، به زودی نشان داده شد که این فرضیه نمی تواند درست باشد.

برای توضیح ستارگان تپنده چندین فرضیه پیشنهاد شده است، اما اکنون نسبتا مطمئن به نظر می رسند که ستارگان نوترونی عامل این علائم هستند. ستارگان نوترونی به مراتب از کوتوله های سفید پر چگال تر هستند که هر ثانیه یک بار به دور محور خود می چرخند. گمان می رود که یک ستاره نوترونی زمانی شکل می گیرد که یک ستاره (ستاره ای که جرم آن حداقل ۱/۵ مرتبه بیش از جرم خورشید باشد) سوختش تمام شود و به علت نیروی گرانی در خود منقبض گردد. هنگامی که این واقعه صورت گرفت نیروها آن چنان عظیم اند که ذرّات اتمی با تراکم غیرقابل باور یکدیگر را خرد می کنند و ستاره ای که در ابتدا از خورشید هم بزرگتر بود به صورت یک گوی فشرده شده به قطر حدود ۱۰ کیلومتر در می آید. در این صورت یک حبه از آن مواد، وزنی در حدود یک صد هزار میلیون تن خواهد داشت! حوزه مغناطیسی بسیار شدید چنین ستاره ای سبب انتشار تابش هایی شبیه به پرتوهای یک فانوس دریایی می گردد و هر بار که ستاره به دور خود می چرخد، اما این پرتو را همانند یک تپ یا ضربان رادیویی دریافت می کنیم. گمان میرود که آثار باقیمانده از مرکز یک ابرنواختر براثر درهم فروریختن می تواند سبب پیدایش چنین ستاره نوترونی گردد (البته اگر این آثار به اندازه کافی جرم داشته باشند). این عقیده به وسیله تشخیص یک تپنده در میانه سحابی خرچنگ (خود سحابی باقیمانده یک ابرنواختر است) موردتأیید واقع شده است. یک پولسار یا ستاره تپنده ممکن است نشان دهنده آخرین مرحله از مرگ یک ستاره سنگین باشد.

منابع : ۱۸۶ پرسش و پاسخ نجومی نوشته آین نیکلسون، تپ اختر